حکمرانی مهاجرت
پدیده مهاجرت و جا به جایی افراد از روستا به شهر، از شهری به شهر دیگر و از کشوری به کشور قرن های متمادی وجود داشته است. در دهه های اخیر رشد فناوری های جدید و توسعه جوامع بر اساس آن؛ بروز جنگ ها و درگیری ها در و بین کشورها، حوادث طبیعی و تغییرات جوی باعث شده است که این مهاجرت ها شدت بیشتری به خود بگیرند و برخی عصر جدید را عصر مهاجرت بنامند. جهانی شدن مهاجرت، تسریع مهاجرت و شتاب مهاجرتی، تفکیک و تمایزپذیری مهاجرت، زنانه شدن مهاجرت و سیاستهای مهاجرتی به عنوان پنج ویژگی اصلی عصر مهاجرت هستند. امروزه مهاجرت به عنوان یک مساله کلان سیاستی و حکمرانی چه در سطح ملی و چه در سطح بینالمللی برای کشورهای مختلف مطرح است.
این مساله برای ایران از اهمیت دوچندانی برخوردار است. چرا که از طرفی با حضور پرتعداد مهاجران و پناهندگان از کشورهای همسایه مانند افغانستان، عراق، پاکستان و … مواجهه بوده و هست؛ و از طرف دیگر با مهاجرت های دانشجویی، شغلی و اجباری از کشور به دلایل اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی و سیاسی روبه رو بوده است. به همین دلایل مهاجرت در ایران به یک مساله سیاستی اولویت دار تبدیل شده است. سیاستگذاران در ایران با مسائلی همچون وضعیت پناهندگان افغانی، افزایش میل به مهاجرت، داده های متناقض و ناکافی و مهاجرت نخبگان مواجه هستند. ایران به عنوان کشور مهاجرفرست بایستی بتواند مهاجرت را مدیریت کند تا از طرفی بتواند از خروج بی برنامه نخبگان جلوگیری کند و از طرف دیگر بتواند از دانش، مهارت و ارتباطات و ثروت مهاجران ایرانی بهره برداری کند. از سوی دیگر به عنوان کشور مهاجرپذیر و حضور پر تعداد پناهجویان بایستی برای کاهش هزینه های مهاجران تلاش کرده و به منظور کسب بیشترین منفعت از ورود مهاجران، برنامه ریزی و سیاست گذاری کند.
سیاستگذاری در حوزه های پیچیدهی اجتماعی مانند حوزه مهاجرت به ویژه برای کشورهایی مانند ایران که در این حوزه تجربه فعالی ندارند و معمولا بر اساس اقتضائات و اجبار سایر مولفه های بیرونی برنامه های عملیاتی خود را اتخاذ نموده اند (مانند مواجهه با سیل آوارگان عراقی یا افغانستانی، یا مواجهه با افزایش مهاجرتهای تحصیلی برنامه ریزی نشده به خارج ازکشور)، نیازمند هوشمندی و بهره گیری از تجربه های موفق سایر کشورها یا نهادهای بین المللی است.
اصلی ترین محور رصدخانه مهاجرت ایران، کمک به سیاستگذارن و مسئولان در توسعه حکمرانی مهاجرت در کشور است. رصدخانه قصد دارد، ابعاد مختلف حکمرانی مهاجرت را در سه حوزه ی بسیار حیاتی در سیاستگذاری مهاجرت در ایران شامل مهاجرت های کاری و اقتصادی (Economic Migration)، مهاجرتهای اجباری و پناهجویی (Forced Migration & Asylum) و جا به جایی های تحصیلی و مهاجرت های بازگشتی (Student Mobility & Return Migration) موشکافی کرده و به ارائه راهبردهای سیاستی متقن و مناسب دست یابد.