پدیده مهاجرت و جا به‏ جایی افراد از روستا به شهر، از شهری به شهر دیگر و از کشوری به کشور قرن های متمادی وجود داشته است. در دهه ‏های اخیر رشد فناوری‏ های جدید و توسعه جوامع بر اساس آن؛ بروز جنگ ها و درگیری‏ ها در و بین کشورها، حوادث طبیعی و تغییرات جوی باعث شده است که این مهاجرت ها شدت بیشتری به خود بگیرند و برخی عصر جدید را عصر مهاجرت بنامند. جهانی شدن مهاجرت، تسریع مهاجرت و شتاب مهاجرتی، تفکیک و تمایزپذیری مهاجرت، زنانه شدن مهاجرت و سیاست‏های مهاجرتی به عنوان پنج ویژگی اصلی عصر مهاجرت هستند. امروزه مهاجرت به عنوان یک مساله کلان سیاستی و حکمرانی چه در سطح ملی و چه در سطح بین‏المللی برای کشورهای مختلف مطرح است.

این مساله برای ایران از اهمیت دوچندانی برخوردار است. چرا که از طرفی با حضور پرتعداد مهاجران و پناهندگان از کشورهای همسایه مانند افغانستان، عراق، پاکستان و … مواجهه بوده و هست؛ و از طرف دیگر با مهاجرت های دانشجویی، شغلی و اجباری از کشور به دلایل اقتصادی، فرهنگی، زیست‏ محیطی و سیاسی روبه رو بوده است. به همین دلایل مهاجرت در ایران به یک مساله سیاستی اولویت‏ دار تبدیل شده است. سیاست‏گذاران در ایران با مسائلی همچون وضعیت پناهندگان افغانی، افزایش میل به مهاجرت، داده های متناقض و ناکافی و مهاجرت نخبگان مواجه هستند. ایران به عنوان کشور مهاجرفرست بایستی بتواند مهاجرت را مدیریت کند تا از طرفی بتواند از خروج بی برنامه نخبگان جلوگیری کند و از طرف دیگر بتواند از دانش، مهارت و ارتباطات و ثروت مهاجران ایرانی بهره برداری کند. از سوی دیگر به عنوان کشور مهاجرپذیر و حضور پر تعداد پناهجویان بایستی برای کاهش هزینه های مهاجران تلاش کرده و به منظور کسب بیشترین منفعت از ورود مهاجران، برنامه ‏ریزی و سیاست گذاری کند.

سیاست‏گذاری در حوزه های پیچیده‌ی اجتماعی مانند حوزه مهاجرت به ویژه برای کشورهایی مانند ایران که در این حوزه تجربه فعالی ندارند و معمولا بر اساس اقتضائات و اجبار سایر مولفه های بیرونی برنامه های عملیاتی خود را اتخاذ نموده‏ اند (مانند مواجهه با سیل آوارگان عراقی یا افغانستانی، یا مواجهه با افزایش مهاجرت‏های تحصیلی برنامه ریزی نشده به خارج ازکشور)، نیازمند هوشمندی و بهره‏ گیری از تجربه ‏های موفق سایر کشورها یا نهادهای بین‏ المللی است.

اصلی ترین محور رصدخانه مهاجرت ایران، کمک به سیاست‏گذارن و مسئولان در توسعه حکمرانی مهاجرت در کشور است. رصدخانه قصد دارد، ابعاد مختلف حکمرانی مهاجرت را در سه حوزه‏ ی بسیار حیاتی در سیاست‏گذاری مهاجرت در ایران شامل مهاجرت های کاری و اقتصادی (Economic Migration)، مهاجرت‏های اجباری و پناهجویی (Forced Migration & Asylum) و جا به ‏جایی‏ های تحصیلی و مهاجرت های بازگشتی (Student Mobility & Return Migration) موشکافی کرده و به ارائه راهبردهای سیاستی متقن و مناسب دست یابد.