مروری بر رفتار ایرانیان خارج از کشور در انتخابات ریاست جمهوری

با نزدیک‌شدن به ایستگاه پایانی انتخابات، رسانه‌ها در کنار نامزدهای انتخاباتی درتلاش هستند تا به تمام گروه‌های واجد شرایط رای‌دادن توجه کنند. جمعیت ایرانیان خارج از کشور، یکی از گروه‌هايي هستند که همواره توجه به مطالبات و بررسی امور مرتبط با آنها، اهمیت قابل‌توجهی نزد اهالی رسانه، سیاست‌گذاران و نامزدهای انتخاباتی داشته است. از این رو گاهی برخی از شهرهای محل سکونت این گروه نیز در سیاست‌گذاری‌های مرتبط با انتخابات خبرساز می‌شوند و دستمایه‌ی سیاست‌ورزی.

به همین دلیل است که توجه به این قشر از جامعه، با کلیدواژه‌هایی مانند «ایرانیان خارج از کشور»، «دانشجویان درحال تحصیل در کشورهای دیگر» و… یکی از بخش‌های ثابت شعارهای انتخاباتی کاندیداها شده است که هر کدام به نحوی می‌کوشند تا با آسیب‌شناسی و راه‌حل‌های پیشنهادی توجه بیشتری از این قشر دریافت کنند. حال با توجه به  اندک آمار موجود در این حوزه، برخی نکات درخور توجه را می توان به شکل زیر صورتبندی نمود:

• میانگین نسبت آرای مأخوذه از ایرانیان خارج از کشور در انتخابات ریاست جمهوری به کل جمعیت آنها در طول سه دوره پیشین انتخابات در حدود 10 درصد است ( چنانچه آمار اعلامی وزارت خارجه از جمعیت ایرانیان مدنظر قرار گیرد، این نسبت افت شدیدی خواهد نمود و به زیر 5 درصد خواهد رسید)
• میانگین نرخ مشارکت ایرانیان خارج از کشور ( با فرض تقسیم تعداد کل آرائ ماخوذه به کل جمعیت آنها) در مقایسه با میانگین نرخ مشارکت داخل کشور اختلاف بسیار چشمگیری دارد ( میانگین نرخ مشارکت در داخل کشور در سه دوره پیشین 77 درصد بوده ‌است)
• بیشترین تعداد شرکت کننده در انتخابات ریاست جمهوری در خارج از کشور مربوط به سال 1388 می باشد ( 206 هزار رای) .
• در دوره پیشین اتنخابات ریاست جمهوری در سال 1396، در مجموع 168 هزار رای توسط ایرانیان خارج از کشور به صندوق های رأی ریخته شده است که سهم آقای روحانی 81 درصد و سهم آقای رئیسی 18 درصد بوده است.
• بیشترین تعداد رای اخذ شده در دوره پیشین انتخابات در آمریکای شمالی ( کشور آمریکا و کانادا) با 30 هزار رای و در جایگاه بعدی کشور عراق با 28 هزار رای بوده است.
• بطور کلی با توجه سهم آراء مأخوذه از ایرانیان خارج از کشور از سبد کل آراء سه دوره پیش انتخابات در حدود نیم درصد است که عدد بسیار پائینی است و به نظر می رسد اثرگذاری آراء ایرانیان خارج از کشور نسبت به داخل پائین است. هر چند می توان اثر گذاری اجتماعی و سیاسی این حجم آرا را بیش از این نسبت دانست.
• نرخ پائین مشارکت ایرانیان خارج از کشور در انتخابات ریاست جمهوری علی رغم شعار غالب نامزدها در تمایل برای بهره گیری از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور، نکته درخور توجه است که می تواند بیشتر مطالعه و بررسی شود. در واقع تا زمانی که انتظارات ایرانیان خارج از کشور در شعارها و برنامه های انتخاباتی نامزدها انعکاس روشنی نداشته باشد، انتظار بالا رفتن نرخ مشارکت این جمعیت در انتخابات و بهره گیری از ظرفیت مشارکت آنها در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران بنظر سخت و دور از دسترس خواهد بود.

نکات آماری:

• آمار دقیق مربوط به جمعیت ایرانیان خارج از کشور متاسفانه موجود نیست و همواره محل مناقشه بوده است چرا که اختلاف فاحشی میان آمار اعلامی وزارت خارجه با آمار منابع رسمی بین المللی از جمله سازمان ملل و بانک جهانی وجود دارد.
• با توجه به آمار مستند بین المللی ( سازمان ملل و بانک جهانی)، جمعیت ایرانیان خارج از کشور را حداقل یک و نیم میلیون نفر می توان در نظر گرفت که با آمار اعلامی و ادعائی وزارت خارجه اختلاف دو میلیون نفری دارد.

از آنجائی که آمار دقیق ایرانیان خارج از کشور که واجد شرایط شرکت در انتخابات ریاست جمهوری هستند، موجود نمی باشد تنها می توان نسبت آرای مأخوذه به کل جمعیت ایرانیان خارج از کشور را استخراج نمود.

جدول (1):  میزان جمعیت و آراء ماخوذه‌ی ایرانیان خارج از کشور در انتخابات ریاست جمهوری در سه دوره پیشین 1396-1388

منبع: وزارت کشور، بانک جهانی، سازمان ملل، مشرق نيوز و Iran data portal

 نمودار1- سهم آراء ماخوذه به نسبت کل جمعیت ایرانیان خارج از کشور در طی 1388 تا 1396

منبع: سالنامه‌ مهاجرتي ایران، روزنامه اقتصاد آنلاین و Iran data portal

1- درصد آراء ایرانیان خارج از کشور به کاندیدهای انتخابات ریاست جمهوری در سال 1388

نمودار 2- مقايسه درصد آرا ء ايرانيان خارج از كشور به كانديداهای اصلي رياست جمهوري در انتخابات سال 1388

منبع: Iran data portal

2- تعداد آراء ایرانیان خارج از كشور در انتخابات سال 1388 به تفکیک ده كشور برتر:

نمودار 3- تعداد آراء ایرانیان خارج از کشور براساس پراکندگی کشورهای محل زندگی در سال 1388

منبع: Iran data portal

3- درصد آراء ایرانیان خارج از کشور به کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۶

نمودار 4- مقايسه درصد  آراء ايرانيان خارج از كشور به كانديداهای اصلي رياست جمهوري در سال 1396

منبع: مشرق نيوز

4- تعداد آراء ایرانیان خارج از كشور در انتخابات سال ۱۳۹۶ به تفکیک ده كشور برتر:

نمودار 5- تعداد آراء ایرانیان خارج از کشور براساس پراکندگی کشورهای محل زندگی در سال 1396

منبع: مشرق نیوز

پیوست) نرخ مشارکت کل جمعیت ایرانيان در انتخابات ریاست جمهوری در دوران پس از انقلاب

منبع: سايت اقتصاد آنلاین و مرکز آمار ایران

منابع:

ايران ديتا پورتال. نتایج انتخابات دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوري در خارج از کشور. قابل دريافت در: https://irandataportal.syr.edu/2009-presidential-election

مشرق نيوز. (1396). نتایج انتخابات ریاست جمهوری در خارج از کشور. قابل دريافت در: https://www.mashreghnews.ir/news/727220/%D9%86%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84

مركز آمار ايران. تعداد دارندگان حق رأي در انتخابات رياست جمهوري در هر دوره برحسب استان. قابل دريافت در: https://www.amar.org.ir/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7/%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C/agentType/View/PropertyID/7330

اقتصاد آنلاين. (1392). ترکیب آرای روحانی و قالیباف در خارج از کشور. آدرس سايت: https://www.eghtesadonline.com/n/68N