ابتكارات شهرها در زمينه اتحاد و همبستگي جامعه ميزبان و مهاجر در دوران شيوع ويروس كرونا

رقيه صمدي- پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ايران

امروزه ما با یک بحران بهداشت جهانی در ابعاد بی سابقه‌ای روبرو هستیم که پیامدهای جدی اجتماعی و اقتصادی برای جوامع به همراه دارد. دولت‌ها و مقامات ملي و محلی از جمله شهرداري‌ها در خط مقدم مدیریت پاسخ به بیماری همه گیر COVID-19 قرار دارند. رهبران در سراسر جهان تصدیق کرده‌اند که مبارزه با اين ويروس بدون درگیر کردن آسیب‌پذیرترین افراد صرف نظر از وضعیت قانوني آنها، در زمینه پیشگیری و واکنش به اين بحران به پیروزی نخواهد رسيد. يكي از گروه‌هاي آسيب‌پذير در برابر ويروس كرونا، مهاجران و پناهندگان هستند. در واقع، مهاجران، پناهندگان و آوارگان از آسیب پذیری‌های مشابه سایر ساکنان برخوردار هستند، اما به طور همزمان ممکن است با طیف دیگری از چالش‌ها روبرو شوند که آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد – از جمله دسترسی محدود به خدمات بهداشتی، شرایط نامناسب مسکن، کمبود اطلاعات در مورد ويروس به زبان هر كدام از گروه هاي مهاجر و پناهنده، تبعیض و افزایش سطح بیگانه ستیزی. در این راستا مسئولین ملی و محلی و مدیران شهری اقدامات متعددی را در جهت پیشگیری از گسترش این ویروس در میان مهاجران و پناهندگان خود انجام داده‌اند. به عنوان نمونه در شیکاگو، شهردار لری لایت فوت[1] با صدور یک دستور اجرایی، اطمینان از دسترسی مهاجران و پناهندگان به مزایا و خدمات پاسخگویی شهرداری را بدون در نظر گرفتن وضعیت اقامتي آنها تضمین کرد. در موگادیشو سومالی، این شهر ایستگاه‌های بهداشتی موقت برای آوارگان داخلی ايجاد کرد. در پرتغال، دولت سیاست خود را تغییر داد تا با همه مهاجران و پناهجویان به مانند دارندگان اقامت دائم رفتار کند. این‌ها فقط برخي از موارد برجسته در زمينه حمايت از پناهندگان و مهاجران در دوران شيوع ويروس كرونا توسط شهرها هستند.

چنانچه در پیمان جهانی پناهندگان (GCR) نيز تاكيد شده است، رویکرد مشارکت تمام ذي نفعان در امور مرتبط با پناهندگان، به عنوان یکی از ارکان اصلی شناخته مي‌شود. گرچه همه‌گیری ويروس كرونا در سطح جهانی، پیامدهای گسترده‌ای را در بسیاری از جنبه‌های زندگی ما به همراه داشته است، اما همچنین باعث طغیان همبستگی و همکاری طیف وسیعی از بازیگران شده است. در اين ميان مهاجران و پناهندگان به عنوان یکی از اعضای جامعه یکپارچه شناخته مي‌شوند که هر روز مستقیماً در تلاش برای مقابله با ویروس كوويد-19 هستند. مهاجران در بخش‌های در معرض خطر مانند خدمات بهداشتی، کشاورزی، فرآوری مواد غذایی و تحویل کالا فعاليت می‌کنند. با توجه به این خدمات مهاجران در جامعه میزبان، مدیران شهری نیویورک، نیوجرسی، نوادا، انتاریو، بوینس آیرس، و شهرهايي در كشورهاي فرانسه، آلمان و اسپانیا محدودیت‌ها را حذف كرده‌اند تا کارکنان بهداشتی- درمانی مهاجر بتوانند در زمينه مقابله با COVID-19 خدمت رساني کنند. مشاغلی که قبلاً جز مشاغل کم مهارت بودند، اکنون در مبارزه با این بحران به عنوان مشاغل کلیدی و اساسی شناخته می‌شوند. این کارگران – غالباً مهاجر – افرادی هستند که جان خود را برای نجات دیگران به خطر می‌اندازند.

كشور كانادا نيز با پيوستن به كمپين جديد جهانی به نام “It Takes a Community”، سهم مثبت مهاجران و پناهندگان را به لحاظ اثرگذاري در جوامع محلي به رسميت مي‌شناسد. این ابتکار، که توسط دولت کانادا و سایر دولت‌های ملی و محلی، كسب و كارها، شبکه‌های جوانان و بازیگران جامعه مدنی پشتیبانی می‌شود، بر نقش مهاجران و سایر اعضای جامعه متمرکز است که به ویژه در طی همه گیري ويروس كوويد-19 در ایجاد جوامع قوی تر سهیم هستند. اين كمپين طیف وسیعی از مردم از جمله مهاجران و پناهندگان را فرا می‌خواند تا روايت‌ها و تجارب مثبت خود را در زمينه تقويت جوامع خود ارائه دهند. هدف این کمپین مقابله با اطلاعات غلط و ضد مهاجرتی، مبارزه با افزایش تبعیض، سخنان نفرت انگیز و بیگانه ستیزی در سراسر جهان از طریق تجلیل از افرادي است كه می‌توانند به بهبود جامعه خود کمک کنند، فارغ از اينكه در كجا بدنيا آمده‌اند.

در سراسر جهان، بسیاری از شهرها و شهرداران اقدامات منحصر به فردی را برای محافظت از همه ساکنان، جوامع پذيرنده مهاجران، و افراد آواره و بی تابعیت انجام داده‌اند. در اين راستا به سه روش اصلی كه به طور خاص برای جامعه مهاجران و پناهندگان در برابر ويروس كرونا در نظر گرفته شده است، اشاره مي‌گردد:

1. بسیج جوامع برای پاسخگويي بهتر و پشتیبانی مرتبط با سلامت

بحران Covid-19 همواره بر اهمیت ورود پناهندگان و آوارگان در سیستم‌های بهداشت ملی تأکید مي‌كند. پیمان جهانی پناهندگان خواستار پشتیبانی از کیفیت و ظرفیت سیستم‌های بهداشت در سطح محلی برای خدمت به پناهندگان و جوامع میزبان است. پناهندگان اغلب به عنوان یک بار اضافی به جای یک نقطه قوت، در جامعه میزبان تلقی مي‌شوند. همه گیری کنونی نشان می‌دهد که چگونه دانش و مهارت پناهندگان می‌تواند به منافع عمومی در جوامع ميزبان کمک کند. شهرداران و شهرها اکنون در حال انجام تغییراتی در سیاست‌ها هستند که شناخت صلاحیت‌های به دست آمده در سایر نقاط را تسهیل می‌کند و ادغام محلی پناهندگان را تسريع مي‌بخشد. پناهندگان و مهاجران در حال افزایش در شهرهای جهان هستند و خدمات و تخصص خود را ارائه می دهند و به کاهش فشار بر سیستم های بهداشت محلی کمک می‌کنند. به عنوان مثال، مسئولان شهري بوینس آیرس در آرژانتین به مهاجران ونزوئلايي دارای مدرک پزشکی حرفه‌ای فاقد اعتبار، اجازه کار در سیستم مراقبت‌های بهداشتی آرژانتین می‌دهند. انتظار می‌رود این عمل به دنبال یک فرمان ملی به سایر مناطق آرژانتین نیز تسري پيدا كند. دولت فرانسه نيز به پناهندگان واجد شرایط که در خارج از کشور دیپلم گرفته‌اند و به عنوان پزشک، دندانپزشک یا داروساز مشغول به کار بوده‌اند، اجازه داده است تا در زمينه بهداشت عمومی در برابر Covid-19 به اين کشور کمک کنند. شورای اروپا و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان نيز کشورها را تشویق کرده‌اند تا از مهارت‌ها و دانش پناهندگان متخصص در زمینه بهداشت برای حمایت از سیستم‌های ملی بهداشت استفاده کنند.

اطمینان از دسترسی پایدار و عادلانه به آب آشاميدني، بهداشت و مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند چالش مهمی برای پناهندگان در دوران كرونا باشد. رهبران شهري سن ديه گو از مهاجران و پناهندگان خواسته‌اند‌ تا در صورت نیاز به مراقبت‌های پزشکی به مراكز درماني مراجعه کنند. همه ساکنان سن دیه گو، مانند بسیاری از شهرهای دیگر جهان، صرف نظر از وضعیت اقامتشان، به غذا، بیمه بیکاری و مرخصی نیز دسترسی خواهند داشت. در سائو پائولو  برزیل ، 100 سينك براي شستشو و نظافت در جوامع فقیر و آسیب پذیر بدون زیرساخت‌های شهری مناسب نصب شده است. در مجموع، این اقدام، بیش از 400 هزار خانواده از جمله مهاجران و پناهندگان را منتفع ساخته است. این سينك‌ها توسط Florescer Brasil، یک شرکت با مسئولیت اجتماعی که برای ارتقاء دسترسی جهانی به آب و بهداشت برای جوامع در سراسر برزیل فعالیت می‌کند، اهدا شده است.

2. تامين غذا، مسكن و حمايت مالي

در زمان‌هاي بحران، افراد تحت حمايت می‌توانند جزء آسیب پذیرترین افراد باشند، اما در شهرها، معضلات پناهندگان از طریق دسترسي به غذا، مسکن و حمایت مالی، افزایش ظرفيت حمايتي و افزایش اعتماد به نفس، تا حدودي تسکین داده مي‌‌شود. طبق پيمان جهاني پناهندگان، شهرها برای مقابله با چالش‌های مربوط به اسکان، آب، بهداشت و زیرساخت‌ها، کمک‌هاي غذایی و چالش‌های محيط زيستي در دوران گسترش ويروس Covid-19 در مناطق میزبان پناهندگان تلاش‌هاي فراواني كرده‌اند. در سائو پائولو، این شهر پروژه‌ای برای ايجاد ارتباط بين کشاورزان، آشپزها و خانواده‌های نیازمند به غذا ایجاد کرده است. این پروژه کشاورزان روستایی سائوپائولو را برای فروش محصولاتشان شناسایی کرده و آنها را با کارگران پناهنده و مهاجر شاغل در آشپزخانه‌ها برای تهيه غذا پيوند داده و سپس این وعده‌های غذایی را به خانواده‌های نیازمند در سراسر سائو پائولو توزیع مي‌كنند.

به طور کلی، با شیوع ویروس کرونا، شهرها و شهرداران در حال برداشتن گام های تشویقي برای ادغام پناهجویان، پناهندگان و افراد تحت حمايت در جوامع خود هستند و برخی محدودیت‌های افراد غیر مقیم را کاهش داده یا حذف كرده‌اند. این امر نه تنها باعث انسجام و یکپارچگی محلی، بلکه باعث ایجاد روابط خوب بین جوامع و همزیستی مسالمت آمیز ميان آنها می‌شود. به عنوان نمونه شهردار شيكاگو دستور اجرایی را امضا کرد که اطمینان حاصل می‌کند همه خدمات ارائه شده به ساکنان شیکاگو و مشاغل سخت بدون در نظر گرفتن تابعیت و وضعیت مهاجرت در دسترس خواهد بود. این حمايت‌ها شامل تخصيص1000 دلار کمک هزینه مسکن برای پرداخت اجاره و وام مسکن، تقويت برنامه‌های آنلاین برای دانشجویان، تخصيص 100 میلیون دلار وام به مشاغل کوچک مي‌شود. در استراليا نيز صندوق COVID-19 مهاجران فاقدمدرك[2] در شهرها راه‌اندازي شده است تا به افرادي كه دارای وضعيت اقامت بي ثبات هستند و يا برای در امان ماندن در برابر بحران COVID-19 به پشتیبانی دولتي دسترسی ندارند، حمايت‌هاي مالي ارائه شود. هدف اين برنامه جمع آوری 60،000 دلار است که مستقیماً در اختیار سازمان‌ها و گروه‌هایی قرار می‌گیرد که با مهاجران فاقدمدرك در جامعه خود سر و كار دارند. این سازمان‌ها و کمپین‌ها شامل موارد زیر است:

• شورای پناهندگان تامیل[3] – کمپین حمايتي اجتماع- محور از مهاجران و پناهندگان تامیل در سراسر کشور استراليا؛
• انجمن جعفری استرالیا[4] – یک سازمان مردمی که با جامعه جوانان هزاره که در استرالیا درخواست پناهندگی کرده‌اند کار می‌کند.
• اتحادیه کارگران متحد[5] – صندوق همبستگی با کارگران فاقد مدرك و كارگران مزارع و يا نظافت‌چيان داراي شرايط متزلزل از جمله برخی از کارگراني كه به تعطیلی و شرایط نامناسب كار در طی همه گیري كرونا معترض هستند، مي‌باشد.

3. به اشتراک گذاری کارآمد، هدفمند و چند زبانه اطلاعات

در طول همه گيري ويروس كرونا، به اشتراک گذاشتن اطلاعات دقیق بسيار مهم است. در اين زمينه بسیاری از شهرها و شهرداران راهنماها و وب سایت‌هایی را آماده کرده‌اند که به چندین زبان در دسترس هستند. در اين وبسايت ها نه تنها نحوه محافظت از خود در برابر اين بیماری همه گیر توضيح داده مي‌شود، بلکه منابع موجود را برای کمک به پناهندگان و سایر افراد بی‌خانمان و یا بدون تابعیت ارائه می‌کند. به عنوان نمونه در شهر نورنبرگ (آلمان)، از اپليكيشن “Integreat”، برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات مرتبط با COVID-19 با پناهندگان و مهاجران به هفت زبان (آلمانی، انگلیسی، فرانسوی، عربی، فارسی، روسی و امهری[6]) استفاده می‌شود. بیش از 60 شهرداری در آلمان با اطلاعات متناسب با نیازهای خاص محلی از اين اپليكيشن استفاده می‌کنند. این راهنما به عنوان ابزاری برای ادغام، به اشتراک گذاری اطلاعات دقیق در مورد آموزش، اسكان، زندگی روزمره و فرهنگ نیز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

اخیراً، شوراي مهاجرت شهرداران [7](MMC) تصمیم گیرندگان ملی و بین المللی را براي پيوستن به کمپین همبستگی جهانی شهرداران با هدف ارتقا رهبری محلی در سراسر جهان برای اطمینان از پاسخگویی فراگیر در برابر ويروس COVID-19 فراخوانده است كه اهم اهداف آن عبارتند از:

• اطمینان از دسترسی ایمن و عادلانه به خدمات، از جمله مراقبت‌های بهداشتی و حمايت‌هاي اقتصادی بدون در نظر گرفتن وضعيت اقامت مهاجران؛
• توانمندسازي مهاجران و پناهندگان در برابر ويروس COVID-19، از طريق قانوني كردن وضعيت اقامت کارگران مهاجر؛
• مبارزه با اطلاعات غلط، نژادپرستی و بیگانه ستیزی برای تقویت همبستگی بیشتر جامعه در برابر ويروس كرونا.

با توجه به شیوع ویروس کرونا در ایران مانند سایر کشورهای جهان، دولت لازم دانست تا اقداماتی جهت مهار شیوع ویروس کرونا از جمله تاکید بر حفظ فاصله اجتماعی و کم کردن ساعت کار مشاغل و گاها تعطیلی کامل برخی مشاغل را اعمال نماید. در اين ميان علاوه بر واردات ملزومات بهداشتي، عده بسياري از مردم در كارگاه‌هاي داخلي با توليد ماسك و ساير ملزومات پزشكي توانستند كمك رسان مردم، جامعه و كادر درمان باشند. اتباع خارجي از جمله مهاجران افغانستاني همانند ساير شهروندان ايراني همواره در تلاش براي مقابله با اين ويروس در كشور بوده‌اند. از جمله اقدامات آنها مي‌توان به تولید و توزیع ماسک و لباس‌هاي بيمارستاني توسط گروه‌هاي جهادی مهاجرین افغانستانی و يا ساير مهاجران ساكن در شهرهاي مختلف ايران اشاره كرد. استفاده از ظرفيت كارگاه‌هاي توليدي براي توليد ملزومات بهداشتي، نه تنها به مثابه توانمندسازي مهاجران و به ويژه زنان سرپرست خانوار است، بلكه به نوبه خود مي‌تواند باعث ايجاد نوعي از همبستگي و اتحاد بين جامعه ميزبان و جامعه مهاجر در دوران بحران كرونا شود. از طرفی دیگر، از آنجایی که در ایران نیز اغلب مهاجران بویژه مهاجران افغانستانی در مشاغل پرخطر مشغول به فعالیت هستند و در معرض آسیب پذیری بیشتر در برابر این ویروس قرار دارند، توجه به اقدامات حمایتی مدیران شهری از مهاجران و پناهندگان در کشورهای مختلف و استفاده از تجارب آنها، می‌تواند سرلوحه مسئولین و مدیران در سطح شهرداري­هاي كشور قرار گیرد. اقداماتی از قبیل توزیع ماسک و سایر ملزومات بهداشتی در میان مهاجران و پناهندگان آسیب پذیر، استقرار پایگاه‌های انجام تست کرونا در سطح شهرها جهت شناسایی پناهندگان مبتلا به ویروس، برگزاری دوره‌های آموزشی جهت ارائه اطلاعات مربوط و روش‌های پیشگیری و مراقبتی در برابر ویروس کرونا در سرای محلات و ارائه بسته‌های حمایتی می‌تواند گامی موثر در راستای مقابله با این ویروس در سطح کشور شود.

منابع:

خبرآنلاين (1399)، روایتی از پذیرش افغانستانی‌های مبتلا به کرونا/ وزارت بهداشت: از اتباع پول نمی‌گیریم، قابل دسترس در https://www.khabaronline.ir/news/1366269/%D8%

Spielman, F., (2020), Lightfoot order makes COVID-19 relief available to all, regardless of immigration status, available at: https://chicago.suntimes.com/2020/4/7/21212364/coronavirus-lightfoot-order-covid-19-relief-immigration-undocumented?fbclid=IwAR1Gh9Il5K2TV7Mt7IDKBWhaWlJl_TtLaOtW3jjH9x7VYMXO9LFW6fPG0iU

Global Compact on Refugees, (2020), Cities and Municipalities’ inclusive responses in the face of COVID-19, available at: https://globalcompactrefugees.org/article/cities-and-municipalities-inclusive-responses-face-covid-19

Miekus, A., (2021), Canada recognizes the contribution of migrants and refugees in global campaign, available at: https://www.cicnews.com/2021/04/canada-recognizes-the-contribution-of-migrants-and-refugees-in-global-campaign-0417691.html#gs.yzwmhy

Undocumented Migrants COVID-19 Fund, (2020) available at: https://www.gofundme.com/f/undocumented-migrants-covid19-fund?utm_campaign=p_cp_url&utm_medium=os&utm_source=customer

GFMD Mayors Mechanism, (2020), GFMD Mayors Mechanism Update on COVID-19 April 2020, available at: https://www.iom.int/sites/default/files/gfmd_mayors_mechanism_update_on_covid-19_april.pdf

[1] Lori Lightfoot

[2] The Undocumented Migrants COVID-19 Fund

[3] Tamil Refugee Council

[4] Jaffari Association of Australia

[5] United Workers Union

[6] Amharic- An Ethiopian Semitic language

[7]  Mayors Migration Council