خدمات پناهندگان در دوره کرونا: گامی به سوی اتحاد و همزیستی جامعه میزبان و پناهندگان

نویسنده: داود عیوضلو؛ پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران

با شیوع ویروس کووید 19 در سراسر کره زمین تلاش‌ها و اقدامات مختلفی از سوی دولت‌ها در جهت کاهش شیوع ویروس صورت گرفت. اغلب کشورهای جهان اقداماتی را در راستای منع جابجایی شهروندان و یا منع ورود شهروندان سایر کشورها به خاک خود را در دستور کار قرار دادند. کنترل مرزها تا جایی پیش رفت که کشورهای اتحادیه اروپا که زمانی از آن به عنوان نشانه‌ای از کاهش اهمیت مرزهای رسمی کشورها یاد می‌شد، اقدام به کنترل مرزها و جلوگیری از جابجایی شهروندان دیگر کشورهای حوزه شنگن نمودند.

در حالیکه برخی از کشورهای جهان با خودخواهی در تلاش برای سبقت از یکدیگر در خرید ماسک و تجهیزات پزشکی بودند ما شاهد جلوه‌هایی از اتحاد جوامع با هدف حمایت از یکدیگر برای عبور از بحران شیوع ویروس کووید19 بودیم. از نمونه‌های این موضوع می‌توان به ارسال نیروی پزشک و پرستار از کشورهایی همچون کوبا و روسیه به کشورهای اروپایی یا اقدامات نمادین همچون نمایش پرچم ایران برروی قله‌ای در کشور سوئیس اشاره نمود.

در دوره شیوع ویروس برخی کشورها انگشت اتهام را به سوی مهاجران و پناهندگان گرفته‌اند و در تلاش هستند تا آنها را به عنوان عامل مهم در شیوع ویروس معرفی نموده تا از این طریق سیاست‌های ضدمهاجرتی خود را برای شهروندان خود و جامعه جهانی موجه جلوه دهند. این در حالی است که مهاجران اجباری و پناهجویان از جمله آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه هستند که هم از نظر احتمال آلوده شدن به ویروس، به خصوص در کمپ‌ها و هم از نظر تأثیرپذیری آنها از اثرات اقتصادی شیوع ویروس در معرض آسیب‌های فراوانی قرار دارند. از سوی دیگر در بسیاری از کشورهای میزبان مهاجران و پناهندگان، شاهد اقداماتی از سوی این گروه با هدف کمک به جامعه میزبان در جهت مقابله با ویروس کرونا هستیم.

کمک پناهندگان پرستار و پزشک در کشورهای اروپایی همچون فرانسه یا انگلستان، مشارکت آنها در نظافت شهری و فروشگاه‌ها در اتریش، دوخت و تهیه ماسک توسط پناهندگان در بسیاری از کشورهای میزبان در آفریقا و خاورمیانه و حتی کشورهای اروپایی از جمله مهمترین اقداماتی است که مهاجران و پناهندگان برای جلوگیری از شیوع ویروس انجام دادند. در شهر “بازار کاکس” بنگلادش، پناهندگان روهینگیا با تمام محدودیت‌ها و مشکلات اقدام به تولید ماسک نمودند. در آمریکا نیز علی‌رغم سیاست‌های ضدمهاجرتی دولت ترامپ، پناهندگان آفریقایی یا سوری به صورت داوطلبانه اقدام به تولید ماسک و لوازم بهداشتی در شهرهای این کشور نمودند.

در آلمان نیز شبکه تلویزیون ARD در برنامه‌ای با عنوان “قهرمانان روز” به معرفی یک خانواده پناهنده سوری پرداخته است که از طریق تولید لباس‌های محافظتی و ماسک در تلاش برای پاسخ به کمک‌های آلمان در پذیرش آنها در کشور آلمان هستند. بازتاب خبری و نمایش خدمات ارائه شده توسط پناهندگان در جامعه آلمان در شبکه‌های تلویزیونی پیامدهای مختلفی از جمله افزایش پذیرش اجتماعی مهاجران در جامعه آلمان داشته باشد.

در برخی از کشورها همچون ایتالیا که دولت کنونی آن همواره به اتخاذ سیاست‌های ضدمهاجرتی معروف بوده است، مهاجران اجباری در بخش‌ برداشت محصولات کشاورزی به این کشور کمک نموده و از این طریق تا حدودی از شدت بحران کمبود نیروی کار در دوره شیوع ویروس کاستند. این اقدامات داوطلبانه توسط پناهندگان اغلب با هدف جبران بخشی از حمایت‌های کشورهای میزبان از آنها بوده است تا از این طریق گامی هر چند کوچک در جهت جلوگیری از شیوع ویروس در جامعه‌ای که حالا خود نیز بخشی از آن هستند، بردارند.

در ایران نیز شاهد فعالیت‌های مشابهی از سوی پناهندگان و مهاجران افغانستانی در شهرها و یا مهمانشهرها بودیم؛ اگرچه بخش عمده‌ای از این فعالیت‌ها در رسانه‌های اجتماعی و جمعی کشور در بحبوحه شیوع کرونا بازتاب خوبی نداشت. راه‌اندازی کارگاه تولید ماسک در مهمانشهر تربت جام در استان خراسان رضوی در هفته‌های آغازین شیوع کرونا و یا تولید ماسک در مهمانشهر سروستان در استان فارس، ضدعفونی معابر عمومی توسط گروه‌های جهادی و داوطلب مهاجران در شهرهای مختلف کشور و یا کمک‌های خیرین مهاجر در تهیه اقلام غذایی و بسته‌های حمایتی برای مهاجران آسیب دیده از شیوع کرونا بخشی از اقدامات مثبتی بود که در کشور اتفاق افتاد. تلاش مهاجران و پناهندگان افغانستانی در ایران برای مقابله با شیوع کرونا و یا کاستن از اثرات آن در جامعه یکی از جلوه‌های زیبایی بود که مهاجران افغانستانی در کنار جامعه میزبان ایرانی خلق کردند. در روزهایی که جامعه جهانی نیازمند اتحاد بیشتر برای عبور از این بحران جهانی است نقش رسانه‌های اجتماعی و جمعی در تقویت همزیستی جامعه مهاجران افغانستانی و جامعه میزبان ایرانی بیشتر از همیشه محسوس می‌باشد. بدیهی است که معرفی اقدامات فداکارانه صورت گرفته جامعه ایرانی و افغانستانی اعم از پزشکان، کارگران شهرداری و پاکبان‌ها، معلمان و غیره در دوره شیوع ویروس کرونا در کشور می‌تواند گام مهمی در ادغام و پذیرش اجتماعی بیشتر مهاجران و پناهندگان افغانستانی در ایران باشد.