بی اعتنایی بین المللی به پدیده آوارگی های داخلی؛ نگاهی به وضعیت کشور یمن

چالش آوارگان داخلی تقریبا با هر تهدید وجودی که اکنون جهان با آن روبرو است ارتباط دارد: تغییر اقلیم و وقوع روزافزون بلایای طبیعی، درگیری ­های طولانی مدت، فقر و عدم توسعه اقتصادی پایدار، رنج نامتناسب زنان و کودکان، تهدیدهای مداوم برای حقوق بشر و عزت ذاتی وجود هر انسان. پیش بینی می شود در سال های آتی تعداد آوارگان داخلی افزایش یابد، اما توجه به این دسته از افراد افزایش نیافته است. [1]IDP ها و یا همان آوارگان داخلی اغلب از جانب دولت­ها و در سطح بین المللی نادیده انگاشته می شوند. آسیب پذیر بودن آوارگان داخلی نسبت به پناهندگان کمتر مورد توجه قرار می گیرد، چرا که این دسته از افراد از مرزها عبور نمی کنند.

در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری، تعداد زیادی از مردم در درون کشورهای خود آواره شده اند. در ابتدای ژانویه سال 2019، مرکز پایش آوارگی های داخلی (IDMC) تخمین زده است که در حدود 41 میلیون آواره داخلی در سرتاسر جهان وجود دارند که تعداد زیادی از آنها در آوارگی دراز مدت و تعداد معدودی در آوارگی موقت به سر می برند. حدود 11 میلیون نفر در نیمه اول سال 2019 آواره شدند که از این تعداد 7 میلیون نفر در اثر بلایای طبیعی و نزدیک به 4 میلیون نفر در نتیجه جنگ و درگیری آواره شدند(IDMC, 2019). در نیمه اول سال 2019، تعداد زیادی از مردم به دلیل خشونت و درگیری در سوریه، یمن، افغانستان، لیبی، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی و نیجریه از محل زندگی خود مجبور به فرار شدند. در ماه می 2019، سیکلون فانی در هند و بنگلادش 3.4 میلیون نفر را از خانه های خود به بیرون راند. به علاوه در ماه آوریل همین سال، سیکلون آیدای در موزامبیک، مالاوی، زیمبابوه و ماداگاسکار بیش از600 هزار نفر را بی خانمان کرد. در ادامه به بحران آوارگی­های داخلی در کشور یمن به عنوان یکی از مناطقی که طی سالیان اخیر دچار بحران های داخلی از جمله جنگ و درگیری شده است پرداخته می شود.

بحران یمن، بحران آوارگی های داخلی است؛

بحران کنونی در یمن در سال 2015 آغاز شده است. در طی چهار سال گذشته، افزایش شدید خشونت، نزدیک به 80 درصد از جمعیت این منطقه را نیازمند کمک های بشردوستانه کرده است. از این فاجعه به عنوان بدترین بحران بشردوستانه در جهان یاد می شود(UNHCR, 2019).بر اساس پیش بینی سازمان بین المللی مهاجرت (IOM/DTM) در سال 2019، تا ماه نوامبر سال 2018، 3.6 میلیون آواره داخلی (خانوار IDPs) (607.865) در 22 استان وجود داشته است، که اکثر آنها به دلیل درگیری هایی که از ماه مارچ 2015 (حمله عربستان به این کشور) تاکنون ادامه یافته، آواره شده اند. طی همین دوره IOM  پیش بینی کرده است که تعداد 1.28 میلیون نفر از کل آوارگان به مکان مبدا خود بازگشته اند.

به علاوه UNHCR با استناد به آمار  (IOM/DTM)در ژوئن سال 2019 در گزارش خود اعلام کرده است که در نیمه اول سال 2019، تعداد آوارگی های جدید در یمن برابر با 46.660 خانوار بوده است. به علاوه بر اساس همین گزارش، بیش از 80 درصد آوارگان داخلی در این کشور بیش از یک سال است که در آوارگی به سر می برند.

میلیون ها نفر از آوارگان داخلی در یمن در پناهگاه های پیش ساخته در مناطق شهری و روستایی زندگی می کنند. از این تعداد، صدها هزار آواره در حجه، منطقه ای در شمال غربی پایتخت صنعا ساکن هستند. اگرچه بیش از 2 میلیون نفر از ابتدای وقوع بحران و حمله عربستان به این کشور مجبور به فرار از خانه های خود شده اند، اما فقط، کمتر از 200 هزار نفر توانسته اند به کشورهای همسایه پناه ببرند. بنابراین می توان گفت که بحران یمن، بحران آوارگی های داخلی است(UNHCR, 2018). اغلب مهاجرانی که یمن را ترک کرده اند، به کشورهای عمان، عربستان سعودی، جیبوتی، اتیوپی، سومالی و سودان گریخته اند. در این میان، کشور عمان در سال 2017، شاهد بیشترین تعداد از مهاجران یمنی بوده است و تنها در همین سال، میزبان بیش از 50 هزار مهاجر بوده است(UNHCR, 2019) لازم به توضیح است که آخرین اطلاعات مربوط به جمعیت مهاجران یمن در کشورهای مذکور تا سال 2017 در دسترس بوده و فقط آمار مهاجران یمنی در کشور اتیوپی تا آگوست سال 2019 موجود بوده است.

به طور کلی روند فزاینده آوارگی های داخلی در حال تبدیل شدن به یک چالش جهانی است. در این راستا لزوم تدوین رویکردهای یکپارچه در بخش های مختلف و سرمایه گذاری بیشتر در امور بشردوستانه، ایجاد صلح و توسعه در سراسر جهان احساس می گردد. برای حمایت از اقدامات محلی مؤثر، جامعه جهانی می بایست موانع نهادی برای ایجاد انسجام بین دولت ها را برطرف کرده و با تخصیص بودجه و برنامه ریزی مناسب در این زمینه، آوارگی های داخلی در کشورها را مدیریت نمایند. با توجه به اهمیت این موضوع برخی کشورها از سطح ملی تا محلی به دنبال یافتن راهکارهایی برای نحوه مدیریت آوارگی ­های داخلی و کمک به آوارگان هستند. در این راستا (IDMC) در سال 2019، تجارب برخی کشورها در زمینه مدیریت آوارگی های داخلی را مورد بررسی قرار داده است. بر اساس این گزارش، مسئولین شهری در مناطقی مانند Medellin در کلمبیا بر بهبود زیرساخت ها با محوریت آوارگان متمرکز شده اند و در صدد توانمندسازی اجتماعات هم برای افراد محلی و هم برای آوارگان داخلی برآمده اند. نمونه ای از اینگونه تلاش ها و راه حل های عملی در زمینه ایجاد و سازماندهی پناهگاه­ برای آوارگان داخلی، آموزش، بهداشت و رفاه آوارگان در سراسر جهان از جمله Kibera در کنیا، در Cox’s Bazar بنگلادش و Mariupol اوکراین صورت گرفته است.

تهیه شده در گروه مهاجرت های اجباری و پناهجویی رصد خانه مهاجرت ایران

منابع:

1.International Displacement Monitoring Center (IDMC), 2019, Internally Displaced, Internationally Disregarded, Available at: http://www.internal-displacement.org/media-centres/internally-displaced-internationally-disregarded

2.International Displacement Monitoring Center (IDMC),2019, “Internal Displacement from January to June 2019”.

3.IOM Displacement Tracking Matrix (DTM) ,2019, Yemen Area Assessment Round 37, March 2019.

4.The UN Refugee Agency (UNHCR), 2019, Fact Sheet, Yemen, June 2019.

5.The UN Refugee Agency (UNHCR), 2019, Yemen Crisis Explained, April 8 2019, Available at: https://www.unrefugees.org/news/yemen-crisis-explained/#When did the crisis in Yemen begin?

6.The UN Refugee Agency (UNHCR), 2019, Yemen Humanitarian Crisis, Available at: https://www.unrefugees.org/emergencies/yemen/

[1] Internally Displaced People